Ayurveda, wat simpelweg vertaald kan worden als ‘kennis van het leven’, is een oude Indiase holistische filosofie die zich richt op het in balans brengen van je fysieke, mentale en spirituele gezondheid. Het wordt door velen beschouwd als de oudste geneeskunst.
Ayurveda legt de nadruk op preventie en stimuleert het behoud van gezondheid door balans in alle aspecten van het leven, van levensstijl tot dieet en omgeving. Kennis van Ayurveda stelt ons in staat te begrijpen hoe we dit evenwicht van lichaam, geest en ziel kunnen creëren op basis van onze eigen individuele constitutie en hoe we onze levensstijl kunnen veranderen om dit evenwicht te bereiken en te behouden.
In de Ayurveda zijn er drie dosha’s die de dominante geest/lichaamstoestand beschrijven: vata, pitta en kapha. Hoewel ze alle drie bij iedereen aanwezig zijn, stelt de Ayurveda voor dat we elk een dominante dosha hebben die vanaf de geboorte onwrikbaar is, en idealiter een gelijke balans tussen de andere twee.
Gebaseerd op eeuwen van Ayurvedische praktijk kan een Ayurvedisch arts iemands dosha bepalen op basis van fysieke, emotionele, mentale en gedragskenmerken.
Dosha’s oefenen invloed uit op alle fysieke en mentale processen, afhankelijk van de verhouding waarin ze aanwezig zijn. Als de dosha’s in balans zijn, zijn we gezond; als ze uit balans zijn, ontwikkelen we ziekte. Om de juiste balans van je eigen unieke dosha-combinatie te bereiken, moet je de kwaliteiten van de drie dosha’s begrijpen en hoe ze variëren met de cycli van de natuur.
Vata
Vata bestaat voornamelijk uit de twee elementen lucht en ruimte (ook wel ether genoemd) en wordt over het algemeen beschreven als koud, licht, droog, ruw, stromend en ruimtelijk. Mensen met een overheersende vata dosha worden meestal beschreven als slank, energiek en creatief. Als het in verhouding is, geeft het scherpe zintuigen, helder denken, creativiteit en een gezond ademhalingssysteem. Als het uit balans is, kunnen constipatie, een slecht geheugen, onzekerheid, angst, een droge huid en nog veel meer het gevolg zijn.
Kapha
Kapha is gebaseerd op aarde en water. Het kan beschreven worden als stabiel, zwaar, langzaam, koud en zacht. Mensen met een dominante kapha dosha worden beschreven als sterk, dikgebouwd en zorgzaam. Als kapha in balans is, is het verantwoordelijk voor sterke weefsels, goed gesmeerde gewrichten en een kalme geest. Als kapha uit balans raakt, veroorzaakt het overgewicht, vasthouden van water, allergieën, verstopping en verdriet.
Pitta
De pitta dosha is gebaseerd op vuur en water. Het wordt meestal beschreven als heet, licht, scherp, olieachtig, vloeibaar en beweeglijk. Mensen met pitta dominantie hebben meestal een gespierd postuur, zijn erg atletisch en fungeren als sterke leiders. Ze zijn zeer gemotiveerd, doelgericht en competitief. In verhouding geeft pitta focus, motivatie, een scherpe geest en een snelle stofwisseling. Als vuurenergie zich te veel ophoopt, veroorzaakt het woede, jaloezie, oprispingen, diarree, een vette huid, uitslag en pijnlijke menstruatie.
Als je eenmaal begrijpt uit welke dosha-combinatie je Ayurveda constitutie bestaat, kun je beginnen met het in balans houden ervan door de juiste voeding, lichaamsbeweging en keuzes in levensstijl.
Hoe breng je je dosha weer in balans?
Ayurvedische beoefenaars richten zich op het handhaven van de energiebalans door middel van voeding, lichaamsbeweging en mindfulness, wat volgens hen essentieel is voor de algehele gezondheid.
Elke dosha die uit balans raakt, kan de functies van de andere dosha’s verstoren. Om een bepaalde dosha in balans te brengen, moeten we de kwaliteiten cultiveren die tegengesteld zijn aan de dosha(‘s) die we in balans proberen te brengen. Om dit te bereiken moeten we alles beoordelen, van het voedsel dat we eten tot onze dagelijkse routine.
De oorzaak van ziekte in Ayurveda wordt gezien als een gebrek aan een goede cellulaire functie als gevolg van een teveel of tekort aan vata, pitta of kapha. Ziekte kan ook worden veroorzaakt door de aanwezigheid van gifstoffen. Een dieet en levensstijl die passen bij iemands individuele dosha versterken lichaam, geest en ziel.
Veel factoren, zowel interne als externe, werken op ons in om onze dosha balans te verstoren. Fysieke en emotionele stress, waaronder voeding, seizoenswisselingen, fysieke trauma’s, werk en relaties kunnen dit evenwicht verstoren.
Vata weer in balans brengen
- Vata staat voor beweging en als het uit balans is, veroorzaakt het problemen in lichaam en geest, van constipatie tot slapeloosheid en een slechte bloedsomloop. Vata in balans geeft ons creativiteit en alertheid, maar als we overspoeld worden door vata kunnen we ongeconcentreerd raken, taken niet afmaken, overweldigd en angstig worden. Onze spijsvertering lijdt er ook onder.
- Om vata weer in balans te brengen, zijn stabiliteit en aarding belangrijk:
- Wees strikt in je dagelijkse routine en houd oefeningen rustig, zodat balans en flexibiliteit worden bevorderd.
- Zoek tijd om te rusten en doe aan zelfzorg en meditatie.
- Regelmatige massages zijn rustgevend en aardend voor vata.
- Beperk reizen en te veel beweging en vermijd lawaaierige plaatsen en mensenmassa’s.
- Blijf warm, neem warme baden.
- Zorg voor voldoende slaap van goede kwaliteit.
- Beperk het gebruik van technologie.
Creëer een gedisciplineerde routine rond wakker worden, slapen en eten. Eet dagelijks op hetzelfde tijdstip, sta vroeg op voor zonsopgang en ga op hetzelfde tijdstip slapen om je hormonen en endocriene systeem in balans te brengen. Zet alle gadgets en schermen een uur voor het slapengaan uit om het zenuwstelsel dat door vata wordt beïnvloed te kalmeren.
Beperk in de winter het eten van rauwe groenten en smoothies tot een minimum, omdat deze vata verhogen. Kies voor warme, troostrijke soepen en stoofschotels, gekookt fruit en warme granen. Richt je op de juiste voeding, met zoet, zuur en zout voedsel om de balans te herstellen. Vermijd koud, bevroren of gedroogd voedsel.
Pitta weer in balans brengen
Pitta staat voor metabolisme en transformatie. Als pitta uit balans is, veroorzaakt het problemen die te maken hebben met overmatige hitte en zuurgraad in lichaam en geest, zoals indigestie, woede, koorts en uitslag. Mensen met een door pitta beïnvloed gestel zijn vaak ambitieus en competitief. Ze hebben de neiging om te overdrijven en hebben vaak gematigdheid nodig.
Pitta in balans geeft ons het vermogen om creatief te zijn. Als Pitta uit balans is, kunnen we opgebrand raken en last krijgen van bijniervermoeidheid en neigen naar prikkelbaarheid, boosheid en frustratie.
Om pitta weer in balans te brengen:
- Zorg voor voldoende frisse lucht en beweeg op koelere momenten van de dag.
- Houd het hoofd koel en wees gematigd.
- Vermijd overmatige hitte, stoom en vochtigheid en blijf gehydrateerd.
- Richt je op verkoelende activiteiten en koude douches.
- Wees geduldig met anderen en vermijd mogelijke conflicten.
- Doe rustige activiteiten en maak ruimte voor spontaniteit.
Gebruik verkoelend voedsel en kruiden. Vermijd heet, gekruid, gefrituurd en zout voedsel. Koffie is een pitta-verzwarende drank. Als je koffie drinkt, drink het dan met melk, dat helpt om de zure aard van koffie af te koelen.
Kapha weer in balans brengen
Kapha staat voor structuur. Van nature is kapha stabiel, langzaam en bestand tegen verandering. Als kapha uit balans is, veroorzaakt het problemen in lichaam en geest die te maken hebben met ophoping en stagnatie, zoals zwaarlijvigheid, trage spijsvertering, verstopping, lusteloosheid en depressie. Kapha heeft mentale stimulatie en lichamelijke activiteit nodig om in balans te blijven.
Om Kapha weer in balans te brengen:
- Word vroeg wakker en vermijd slapen overdag.
- Maak een stevige wandeling na zonsopgang.
- Zorg voor voldoende lichaamsbeweging en doe mee aan activiteiten die je lichaam en geest stimuleren en energie geven.
- Blijf warm en droog.
- Ga spannende uitdagingen aan en neem je voor om elke maand iets nieuws te proberen.
- Probeer droogborstelen om het lymfestelsel te stimuleren.
Scherp, bitter en samentrekkend voedsel helpen het evenwicht te herstellen. Beperk zwaar voedsel en vermijd koud, bevroren of vochtig voedsel. Kies warme dranken.
Hoe meer we kunnen doen om onze constitutie in balans te brengen, hoe makkelijker het voor ons is om van binnenuit echt gezond te blijven. Ongeacht je dominante dosha is het belangrijk om seizoensgebonden te eten, voldoende te bewegen en een bemiddelings- of kalmeringsoefening in je routine op te nemen.
In de Ayurveda wordt balans gezien als de sleutel tot welzijn en het voorkomen van ziekte, dus gebruik deze tips om je dosha’s in balans te brengen en een goede gezondheid te bevorderen.